100 Yılın Darbesi, Kerem Çalışkan 1078 - XXI.

--------------------------------------------------

Yakın tarihimize damgasını vuran darbelerde daima söz edilen;

• “İttihatçı” geleneğin uygulamalarının,
• 100 yıl önce Osmanlı’nın kaderini değiştiren “İttihatçıların” Babıâli darbesinin hikâyesinin anlatıldığı,
• darbenin nedenlerinin ve sonuçlarının göz önüne serilmeye çalışıldığı

basit ve akıcı dille olayların aktarıldığı bu ikinci kitabında da Kerem Çalışkan, belirli bir dönemi dizin tadında, basit ve anlaşılır bir dille yazmış. O kadar… Kitapta, Osmanlı’daki darbe geleneğini tam anlamadan bugünkü darbelerin de tam anlaşılamayacağı tezini gündeme getiriyor ama emperyalizmin elinde oyuncak olmuş ve ülkeyi paramparça eden işbirlikçi çizginin üzerinden geçmiyor, geçemiyor. Olayları kısaca hatırlamak için okunabilecek bir kitap.

Kitabı gözden geçirdiğimizde;

1. Osmanlı’da kanlı modernleşme kavgası orduda başlar. Ordu her zaman iktidar kavgasının ve politikanın içinde olmuştur. Çünkü padişah zaten Yeniçeri Ordusunun 1 numaralı ortasının, yani bölüğünün, bir numaralı askeridir.

2. Askeri darbeyle tahta geçen ilk padişah, tarihin garip bir cilvesidir ki, Abdülhamit’tir.

“Helmuth von Moltke’ye göre Nizip Savaşının kaybedilme nedenleri; paşalar arasındaki rekabet ve çekememezlik, zamanında geri çekilmeyi reddetme ve asker arasında hurafe ve batıl inançlara bağlılıktır.” s.35

Kavalı’nın tahta çıkmasını Rus yardımıyla engelleyen II. Mahmut’a karşı devreye giren İngilizler İskenderiye’yi topa tutarak Kavalalı’yı geriletip karşılığında 1838 Balta Limanı anlaşmasıyla gümrük duvarlarını indirtti, modernleşme paravanı altında da Osmanlı topraklarında serbest ticarî haklar sağladı. Ekonomik olarak çöken Osmanlı 1875’de iflas etti ve 1876’da darbecilere Anayasa ve Meşrutiyet sözü veren Abdülhamit tahta çıktı.

3. Bir süre sonra darbecileri temizleyen ve 33 yıl hüküm süren Abdülhamit’e karşı Genç Subaylar Anayasa için çete kurup dağa çıkarlar. Abdülhamit sonunda pes eder ve Anayasa’yı raftan indirtir. Bunun üzerine Meşrutiyet’e karşı gericilerin ayaklanması patlayınca Rumeli’nden gelen Hareket Ordusu darbeyle gelen padişahı darbeyle indirir ve İttihatçılar devlette denetimci konumuna geçerler.

4. Padişahın yetkileri kısıtlanıp meclisin yetkileri artar ama bu arada bir askeri diktatör gibi davranan Mahmut Şevket Paşa ile İttihatçılar arasında askeri bütçeye sivil denetim kavgası başlar.

“Meşrutiyet düzeninde ülkenin derlenip toparlanması… sivil mali reformlara bağlıdır… Bu konuda İttihatçıların umudu… Maliye bakanı Cavit Bey’dir. Maliye ile Mahmut Şevket arasında 31 Mart sonrası para sorunu patlak verir. S.89 … Askeri bütçe 16 Haziran 1910’da Mahmut Şevket’in baskısı ile onaylanırken, Cavit Bey’de Avrupa’da para bulmaya çıkar. Sonunda Deutsche Bank Cavit Bey’in istediği şartlarda 11 milyonluk bir kredi anlaşmasını kabul eder. S.90, 91 Dananın kuyruğu da burada kopar.

Bu arada Libya Savaşı başlar, Balkan Savaşı patlar, Selanik elden gider.

5. Balkan Savaşı sonrası meclis dağıtılmış, İttihatçılar hapiste, Edirne gitmek üzeredir. Sonunda İttihatçılar isyan eder ve 23 Ocak 1913’de hükümeti Babıâli baskını ile devirirler.
6. Buna Harbiye nazırı Mahmut Şevket Paşa’nın öldürülmesiyle yanıt veren İttihatçı karşıtları, İttihatçı İstanbul Garnizon Komutanı Cemal Bey tarafından temizlenirler. Babıali baskının gerçekleştiren Enver, hızla yükselir ve bundan sonra tutulamaz hale gelerk Osmanlı’yı felakete sürükler.

Caretta  Yayınları,  Mayıs 2012 (1. Basım)