Vaterland
Dosyası, Volkner Kutscher, 959-96/CLXXXVI,
Gereon Rath’ın
Dördüncü Vakası
Çeviri: Gülçin Wilhelm
Çeviri: Gülçin Wilhelm
Aslında
pek çok kişinin basit ve sığ gördüğü, benim oldukça sevdiğim, sizlere seyrek
yansıttığım polisiye romanların yazılması, yazarın analitik zekâsı, kurgu
yeteneği, olayları birbirine bağlayan mantık örgüsü, fondaki mekânların
tutarlılığı gibi ögelerin olmazsa olmazlığında, benim gözümde üstün, üstünde
konuşulur ve ilginç kılmakta…
Nitekim
kendisiyle ilk kez tanıştığım Volkner Kutscher’in bu kitabı, yukarıdaki
açıklamamın tam bir örneğini oluşturmakta ve ondan da öte…
Öyle
ki; kitabın kahramanı komiser Gereon Rath üstü örtülü bir cinayeti çözmeye
çalışırken… yakın Alman tarihinin en sorunlu bölgesi, Doğu Prusya’da[1], Varşova’nın
370 km. kuzeydoğusunda, Treuburg’da şimdi adı Olecko’da odaklanan olayların
merkezinde, SA’ların[2]
gölgesinde biçimlenen Nazilerin yükselişine destek veren bir kaçakçılık ağının
içine düşer ve ağın, finansal ve siyasal egemenliğini göz önüne sererken, halkın
yavaş yavaş nasıl karanlığa gömüldüğünü de satırlarına kaydetmekte.
İmparatorluğun
nezdinde “cumhuriyet” lafının küfürle eşdeğer olduğu… Hindenburg’un[3] entrikacı von Papen’i[4] başbakan
yaptıktan sonra, cumhuriyetin c’sinden söz edilemez hale geldiği o günlerde, hükümet,
Kayzer’i tekrar tahta geçirmek ya da askeri bir diktatörlük kurak için fırsat
kollar… bundan cesaret alan SA’lar da iyice küstahlaşarak hazırladıkları listeler
üzerinden Berlin’de kendilerine karşı olanların evlerine girip arama yapar… ve
buna rağmen Berlin’de bir polis memurunun, henüz Nazilerin askerî selamına
karşılık vermesi asla düşünülmezken… kitaba konu olayın geçtiği Treuburg’da yerel
polis komiseri ile finansal oligarşinin yerel temsilcisinin koruma ve kollamasındaki
fedaileri ise SA üniformayla dolaşmakta, polis gücünü temsil etmekte, yerelin
ve gündemin denetimini ellerinde tutmaktadır.
Bu
toprakların etnik fotoğrafını çekersek görürüz ki, Prusya iktidarı döneminde, bu topraklardan geçenler ve şimdiki sakinleri,
Almanlar, Fransızlar, Hollandalılar, Silezyalılar, Litvanyalılar, Yahudiler ve tabii
Polonyalılar, özetle burada yaşayan herkes kendini hakiki Prusyalı bilir. Öyle
ki, kendilerini Renanya[5]
Prusyalısından daha fazla Prusyalı gören yerel Polonyalıları kuşaklar boyu bir
arada tutan şey hepsinin Protestan ve Prusyalı yurtsever olmalarıdır. Bu yöredeki
sade vatandaş bir Alman şivesi değil de bir Leh şivesi olan Mazurca konuşur ama
bu bölgede kimse Polonyalıların yanında görünmek istemez. Mazuryalıların[6] en çok
çekindiği şey de budur ve asla kabullenmezler ve plebisitte[7] bütün bu
nedenlerle Polonya’ya değil, Prusya’ya oy vermişlerdir?
…ve
günün birinde yine Almanya’ya dâhil olacağız inancını her daim yüreklerinde taşıyan
Mazuryalılar Polonya kökenlerine rağmen, hayatlarını Hidenburg’un Doğu Prusya’da
Tannenberg’deki[8]
zaferiyle Rusları püskürten ve Mazurya’da adeta tapılan Kayzer’e, buna karşın Mazovyalılar[9] ise Rus
Polonyası ve Çara adamışlardır.
İşte
komiser Gereon Rath’un cinayet araştırması yaptığı bu bölge, her şeyi ile öyle iç
içe geçmiş bir bölgedir ki, iç içe geçtiklerinde matruşkanın bebeklerinin sayıları
bile yetmemekte komiser Gereon Rath da kendini adeta başka bir ülkede
hissetmektedir.
Rath,
I.Dünya Savaşı sonrası karışıklığından beri Treuburg çevresindeki dağlarda
Kızılderililer gibi giyinip, yaşayan, okla ve yayla avlanan bir garip adamın
peşinde… kurbanını zehirleyerek nefes felcinden öldüren bir katilin etiketinde…
imalatçı sahibinin kızı 11 Temmuz 1920
günü öldürülmüş Luisenbrand markalı içki şişelerinde aramakta… o sıradaki fabrikanın
yetkilisi, aynı zamanda ölen kızın nişanlısı olan, o tarihten sonra fabrikanın
şimdiki sahibi Gustaw Wengler’in sıra
dışı ilişkilerini, hem Treuburg’da hem de Berlin’de soruşturmaktadır.
Düğüm;
11 Temmuz 1920’deki cinayette… IIGs117/24 sayılı üstü savcılık tarafından kapatılmış
bir dosyada… Hapishane numarası 466/20 iken 573/26 olan bir mahkûmda… Berlin’in
eğlence ve tüketim tapınağı Vaterland Evinde… Çeteler arasındaki mücadelede…
Berlin’e hükmeden çeteler ve Berlin polisi içindeki uzantıları ile arasındaki
ilişkilerde mi, yoksa bu ağın bütününde midir?
Bütün
bu süreç içinde, üniformalı SA’lar Holstein bölgesinde komünist mahallesinde
ateş açmış, on altı kişi hayatını kaybetmiş, olayın ardından, ardındaki polisin
hâkimiyeti sorgulanmış dik kafalı Doğu Prusyalı Otto Braun[10] önderliğindeki
sosyal demokrat azınlık hükümeti yerine İmparatorluğa bağlı bir valilik
kurulması talebi gündeme gelmiş ve Prusya’nın İmparatorluk tarafından
yönetilmesi istenirken...
…
20 Temmuz 1932 günü çanak, çömlek patlamış, Berlin Emniyet Müdürlüğüne yapılan
baskınla sosyal demokrat Berlin Emniyet Müdür ve yönetiminin tutuklanmıştır.
Eğer teşkilat direnseydi, belki de İmparatorluk
hükümeti tarafından Prusya demokrasisi ortadan kaldırılamayacak, altı ay sonra
da Nazilerin iktidara gelmesi çok kolay olmayacak ya da hiç olmayacaktır.
Biraz
fazla ansiklopedik bilgilerle donattığım, ancak bu bilgilerin ışığında okunması
gerektiğini düşündüğüm, beni, günümüz aynasından, geçmişin aynasının sırının, sırrına tıpkısı
gibi götürüp getiren bu kitabı, polisiye bir kitabın ötesinde okumanızı
önerirken mükemmel Türkçe ’si ve çevirisi ile Gülçin Wilhelm’i de kutlarım. Kalın kitapla, tasasız ve
sağlıkla…
17.05.2019 mehmetealtin,
[1] 1923'ten
1939'a kadar Doğu Prusya; 1918'de II. İmparator Wilhelm'in zorlanmasıyla Almanya
bir cumhuriyet, Weimar Cumhuriyeti oldu. Batı Prusya ve eski Prusya Posen
eyaleti, Polonya'nın 18. yüzyıl Bölgeleri'nde Prusya'nın ilhak ettiği bölgeler,
Versay Antlaşması'na göre İkinci Polonya Cumhuriyeti'ne devredildi. Doğu
Prusya, Almanya anakarasından koparıldı. Batı Prusya'nın çoğu Polonya Koridoru
olarak İkinci Polonya Cumhuriyeti'nin bir parçası olduğu için, eski Batı Prusya
Marienwerder bölgesi de Doğu Prusya'nın bir parçası oldu.
[2] Sturmabteilung ( SA ),
kelimenin tam anlamıyla fırtına müfrezeleriydi Nazi Partisinin orijinal paramiliter kanadı. Adolf Hitler'in 1920'lerde ve 1930'larda iktidara yükselişinde önemli
bir rol oynadı. Başlıca amaçları Nazi mitingleri ve meclisleri için koruma
sağlamak, muhalif partilerin toplantılarını aksatmak, muhalif partilerin
paramiliter birimlerine, özellikle de Almanya Komünist Partisi'nin Kırmızı
Ön Savaşçıları Birliği'ne ( Rotfrontkämpferbund ) karşı savaşmaktı.
[4] Franz Joseph Hermann Michael Maria von Papen (29 Ekim 1879
- 2 Mayıs 1969), Adolf Hitler'in 1933 yılında iktidara gelmesinde
önemli rol oynayan Alman devlet adamı ve diplomat. Aynı zamanda
1939-1944 yılları boyunca Türkiye'deki Alman büyükelçisiydi. Almanya-Türkiye
ilişkilerini geliştirmekte önemli katkıları olmuştur. Savaş bittikten
sonra Müttefik Devletler'e teslim oldu.
Ertesi gün Amerikan askerleri tarafından tutuklandı.
[7] 11
Temmuz 1920'de, Polonya-Sovyet Savaşı'nın zemininde, bölgelerin İkinci Polonya
Cumhuriyeti'ne katılıp katılmayacağını veya Weimar Almanya Eyaleti'nde
kalmasını belirlemek için müttefikler gözetiminde yapılan plebisit sonrasında Doğu
Prusya halkının % 96,7'si Almanya'da kalmaya karar verdi.
[8] Tannenberg Muharebesi, Almanya'nın Birinci
Dünya Savaşı'ndaki en kesin zaferidir. 23–30 Ağustos 1914 tarihindeki
muharebe Rus istilasını
daha başında durdurmuştur ve Alman ordusunun doğu cephesindeki askerlerini
muzaffer bir şekilde batı cephesine kaydırabilmesine imkân sağladı.
[9] Mazovya
Voyvodalığı, Polonya'nın voyvodalıklarından biridir. Voyvodalık, ülkenin
orta doğusunda yer almakta olup kuzeyde Varmiya-Mazurya, kuzeydoğuda Podlakya, güneydoğuda Lublin, güneyde Świętokrzyski, güneybatıda Łódź ve kuzeybatıda Kuyavya-Pomeranya voyvodalıkları ile komşudur.
Polonya'nın en büyük yüzölçümüne ve nüfusa sahip voyvodalığıdır. Voyvodalığın
merkezi aynı zamanda ülkenin başkenti olan Varşova'dır.
[10] Otto
Braun (28 Ocak 1872 - 15 Aralık
1955) 1920'den 1932'ye kadar çoğu zaman Prusya Başbakanı olarak görev
yapan bir Alman Sosyal
Demokrat siyasetçi.
Naziler 1933'te iktidarı ele geçirdikten sonra Braun İsviçre'de sürgüne gitti.