Vaterland Dosyası, Volkner Kutscher, 959-96/CLXXXVI,

Gereon Rath’ın Dördüncü Vakası
Çeviri: Gülçin Wilhelm

Aslında pek çok kişinin basit ve sığ gördüğü, benim oldukça sevdiğim, sizlere seyrek yansıttığım polisiye romanların  yazılması, yazarın analitik zekâsı, kurgu yeteneği, olayları birbirine bağlayan mantık örgüsü, fondaki mekânların tutarlılığı gibi ögelerin olmazsa olmazlığında, benim gözümde üstün, üstünde konuşulur ve ilginç kılmakta…

Nitekim kendisiyle ilk kez tanıştığım Volkner Kutscher’in bu kitabı, yukarıdaki açıklamamın tam bir örneğini oluşturmakta ve ondan da öte…

Öyle ki; kitabın kahramanı komiser Gereon Rath üstü örtülü bir cinayeti çözmeye çalışırken… yakın Alman tarihinin en sorunlu bölgesi, Doğu Prusya’da[1], Varşova’nın 370 km. kuzeydoğusunda, Treuburg’da şimdi adı Olecko’da odaklanan olayların merkezinde, SA’ların[2] gölgesinde biçimlenen Nazilerin yükselişine destek veren bir kaçakçılık ağının içine düşer ve ağın, finansal ve siyasal egemenliğini göz önüne sererken, halkın yavaş yavaş nasıl karanlığa gömüldüğünü de satırlarına kaydetmekte.    

İmparatorluğun nezdinde “cumhuriyet” lafının küfürle eşdeğer olduğu… Hindenburg’un[3]  entrikacı von Papen’i[4] başbakan yaptıktan sonra, cumhuriyetin c’sinden söz edilemez hale geldiği o günlerde, hükümet, Kayzer’i tekrar tahta geçirmek ya da askeri bir diktatörlük kurak için fırsat kollar… bundan cesaret alan SA’lar da iyice küstahlaşarak hazırladıkları listeler üzerinden Berlin’de kendilerine karşı olanların evlerine girip arama yapar… ve buna rağmen Berlin’de bir polis memurunun, henüz Nazilerin askerî selamına karşılık vermesi asla düşünülmezken… kitaba konu olayın geçtiği Treuburg’da yerel polis komiseri ile finansal oligarşinin yerel temsilcisinin koruma ve kollamasındaki fedaileri ise SA üniformayla dolaşmakta, polis gücünü temsil etmekte, yerelin ve gündemin denetimini ellerinde tutmaktadır.

Bu toprakların etnik fotoğrafını çekersek görürüz ki, Prusya iktidarı döneminde,  bu topraklardan geçenler ve şimdiki sakinleri, Almanlar, Fransızlar, Hollandalılar, Silezyalılar, Litvanyalılar, Yahudiler ve tabii Polonyalılar, özetle burada yaşayan herkes kendini hakiki Prusyalı bilir. Öyle ki, kendilerini Renanya[5] Prusyalısından daha fazla Prusyalı gören yerel Polonyalıları kuşaklar boyu bir arada tutan şey hepsinin Protestan ve Prusyalı yurtsever olmalarıdır. Bu yöredeki sade vatandaş bir Alman şivesi değil de bir Leh şivesi olan Mazurca konuşur ama bu bölgede kimse Polonyalıların yanında görünmek istemez. Mazuryalıların[6] en çok çekindiği şey de budur ve asla kabullenmezler ve plebisitte[7] bütün bu nedenlerle Polonya’ya değil, Prusya’ya oy vermişlerdir?

…ve günün birinde yine Almanya’ya dâhil olacağız inancını her daim yüreklerinde taşıyan Mazuryalılar Polonya kökenlerine rağmen, hayatlarını Hidenburg’un Doğu Prusya’da Tannenberg’deki[8] zaferiyle Rusları püskürten ve Mazurya’da adeta tapılan Kayzer’e, buna karşın Mazovyalılar[9] ise Rus Polonyası ve Çara adamışlardır.  

İşte komiser Gereon Rath’un cinayet araştırması yaptığı bu bölge, her şeyi ile öyle iç içe geçmiş bir bölgedir ki, iç içe geçtiklerinde matruşkanın bebeklerinin sayıları bile yetmemekte komiser Gereon Rath da kendini adeta başka bir ülkede hissetmektedir.

Rath, I.Dünya Savaşı sonrası karışıklığından beri Treuburg çevresindeki dağlarda Kızılderililer gibi giyinip, yaşayan, okla ve yayla avlanan bir garip adamın peşinde… kurbanını zehirleyerek nefes felcinden öldüren bir katilin etiketinde…  imalatçı sahibinin kızı 11 Temmuz 1920 günü öldürülmüş Luisenbrand markalı içki şişelerinde aramakta… o sıradaki fabrikanın yetkilisi, aynı zamanda ölen kızın nişanlısı olan, o tarihten sonra fabrikanın şimdiki sahibi Gustaw Wengler’in  sıra dışı ilişkilerini, hem Treuburg’da hem de Berlin’de soruşturmaktadır.

Düğüm; 11 Temmuz 1920’deki cinayette… IIGs117/24 sayılı üstü savcılık tarafından kapatılmış bir dosyada… Hapishane numarası 466/20 iken 573/26 olan bir mahkûmda… Berlin’in eğlence ve tüketim tapınağı Vaterland Evinde… Çeteler arasındaki mücadelede… Berlin’e hükmeden çeteler ve Berlin polisi içindeki uzantıları ile arasındaki ilişkilerde mi, yoksa bu ağın bütününde midir?

Bütün bu süreç içinde, üniformalı SA’lar Holstein bölgesinde komünist mahallesinde ateş açmış, on altı kişi hayatını kaybetmiş, olayın ardından, ardındaki polisin hâkimiyeti sorgulanmış dik kafalı Doğu Prusyalı Otto Braun[10] önderliğindeki sosyal demokrat azınlık hükümeti yerine İmparatorluğa bağlı bir valilik kurulması talebi gündeme gelmiş ve Prusya’nın İmparatorluk tarafından yönetilmesi istenirken...

… 20 Temmuz 1932 günü çanak, çömlek patlamış, Berlin Emniyet Müdürlüğüne yapılan baskınla sosyal demokrat Berlin Emniyet Müdür ve yönetiminin tutuklanmıştır.

Eğer teşkilat direnseydi, belki de İmparatorluk hükümeti tarafından Prusya demokrasisi ortadan kaldırılamayacak, altı ay sonra da Nazilerin iktidara gelmesi çok kolay olmayacak ya da hiç olmayacaktır.

Biraz fazla ansiklopedik bilgilerle donattığım, ancak bu bilgilerin ışığında okunması gerektiğini düşündüğüm, beni, günümüz aynasından,  geçmişin aynasının sırının, sırrına tıpkısı gibi götürüp getiren bu kitabı, polisiye bir kitabın ötesinde okumanızı önerirken mükemmel Türkçe ’si ve çevirisi ile Gülçin Wilhelm’i de kutlarım. Kalın kitapla, tasasız ve sağlıkla…

17.05.2019 mehmetealtin,

https://iskenderiyekutuphanesi.blogspot.com.tr/

---

[1] 1923'ten 1939'a kadar Doğu Prusya; 1918'de II. İmparator Wilhelm'in zorlanmasıyla Almanya bir cumhuriyet, Weimar Cumhuriyeti oldu. Batı Prusya ve eski Prusya Posen eyaleti, Polonya'nın 18. yüzyıl Bölgeleri'nde Prusya'nın ilhak ettiği bölgeler, Versay Antlaşması'na göre İkinci Polonya Cumhuriyeti'ne devredildi. Doğu Prusya, Almanya anakarasından koparıldı. Batı Prusya'nın çoğu Polonya Koridoru olarak İkinci Polonya Cumhuriyeti'nin bir parçası olduğu için, eski Batı Prusya Marienwerder bölgesi de Doğu Prusya'nın bir parçası oldu.

[2] Sturmabteilung ( SA ), kelimenin tam anlamıyla fırtına müfrezeleriydi Nazi Partisinin orijinal paramiliter kanadı. Adolf Hitler'in 1920'lerde ve 1930'larda iktidara yükselişinde önemli bir rol oynadı. Başlıca amaçları Nazi mitingleri ve meclisleri için koruma sağlamak, muhalif partilerin toplantılarını aksatmak, muhalif partilerin paramiliter birimlerine, özellikle de Almanya Komünist Partisi'nin Kırmızı Ön Savaşçıları Birliği'ne ( Rotfrontkämpferbund ) karşı savaşmaktı.

[3]Paul von Hindenburg (2 Ekim 1847, Posen – 2 Ağustos 1934, Neudeck ), Prusyalı-Alman mareşal ve devlet adamı. 1925-1934 yılları arasında Almanya'nın ikinci cumhurbaşkanı olarak görev yaptı.

[4] Franz Joseph Hermann Michael Maria von Papen (29 Ekim 1879 - 2 Mayıs 1969), Adolf Hitler'in 1933 yılında iktidara gelmesinde önemli rol oynayan Alman devlet adamı ve diplomat. Aynı zamanda 1939-1944 yılları boyunca Türkiye'deki Alman büyükelçisiydi. Almanya-Türkiye ilişkilerini geliştirmekte önemli katkıları olmuştur. Savaş bittikten sonra Müttefik Devletler'e teslim oldu. Ertesi gün Amerikan askerleri tarafından tutuklandı.

[5] Renanya. Almanya'nın batısındaki Ren nehrinin sol tarafında kalan coğrafi bölge.

[6] Varmiya-Mazurya Voyvodalığı, Polonya'nın voyvodalıklarından biridir. 

[7] 11 Temmuz 1920'de, Polonya-Sovyet Savaşı'nın zemininde, bölgelerin İkinci Polonya Cumhuriyeti'ne katılıp katılmayacağını veya Weimar Almanya Eyaleti'nde kalmasını belirlemek için müttefikler gözetiminde yapılan plebisit sonrasında Doğu Prusya halkının % 96,7'si Almanya'da kalmaya karar verdi.

[8] Tannenberg Muharebesi, Almanya'nın Birinci Dünya Savaşı'ndaki en kesin zaferidir. 23–30 Ağustos 1914 tarihindeki muharebe Rus istilasını daha başında durdurmuştur ve Alman ordusunun doğu cephesindeki askerlerini muzaffer bir şekilde batı cephesine kaydırabilmesine imkân sağladı. 

[9] Mazovya Voyvodalığı, Polonya'nın voyvodalıklarından biridir. Voyvodalık, ülkenin orta doğusunda yer almakta olup kuzeyde Varmiya-Mazurya, kuzeydoğuda Podlakya, güneydoğuda Lublin, güneyde Świętokrzyski, güneybatıda Łódź ve kuzeybatıda Kuyavya-Pomeranya voyvodalıkları ile komşudur. Polonya'nın en büyük yüzölçümüne ve nüfusa sahip voyvodalığıdır. Voyvodalığın merkezi aynı zamanda ülkenin başkenti olan Varşova'dır.

[10] Otto Braun (28 Ocak 1872 - 15 Aralık 1955) 1920'den 1932'ye kadar çoğu zaman Prusya Başbakanı olarak görev yapan bir Alman Sosyal Demokrat siyasetçi. Naziler 1933'te iktidarı ele geçirdikten sonra Braun İsviçre'de sürgüne gitti.